Rozwód z orzeczeniem o winie czy bez?

Rozwód z winą czy bez? Niewątpliwie, jeżeli zadajesz sobie to pytanie, stoisz przed dokonaniem ważnego wyboru. Choć rozwód jest trudnym i skomplikowanym procesem, niekiedy lepiej jest się na niego zdecydować, niż tkwić w nieszczęśliwym małżeństwie. W poniższym artykule znajdziesz odpowiedzi na najważniejsze pytania związane rozwodem. Jeśli z kolei jest Ci potrzebny adwokat rozwodowy – Opole, który pomoże Ci przejść cały proces w możliwie bezproblemowy sposób i w krótkim czasie, zapraszamy do umówienia się na poradę prawną.

Co to jest rozwód i kiedy sąd orzeka rozwód?

Rozwód oznacza rozwiązanie wyrokiem sądowym związku małżeńskiego. Aby do tego doszło konieczne jest wystąpienie tzw. pozytywnych przesłanek rozwodowych, przy jednoczesnym nieziszczeniu się negatywnych przesłanek rozwodowych.

Pozytywne przesłanki rozwodowe

Są one zawarte w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, w myśl których – rozwód jest dopuszczalny tylko i wyłącznie wówczas, gdy pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia (art. 56 § 1 KRiO).

W praktyce, często pada pytanie – co to jest rozkład pożycia małżeńskiego?

Pożycie małżeńskie obejmuje prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego oraz utrzymywanie stosunków cielesnych przez małżonków, połączonych ścisłym węzłem uczuciowym. W tym kontekście, poprzez poprzez „rozkład pożycia małżeńskiego” rozumieć należy sytuację, w której przestała istnieć co najmniej jedna z wymienionych, zasadniczych elementów związku małżeńskiego: uczuciowa, fizyczna oraz gospodarcza. Ważne jest, aby zjawisko to miał charakter trwały.

Tu z kolei, zasadne będzie zapytać – co to jest trwały rozkład pożycia małżeńskiego?
Otóż trwały, oznacza, iż nie rokuje on szans na zmianę wyżej opisanego stanu rzeczy, co oczywiście każdorazowo ocenia sąd, orzekający w danej sprawie.

Jakie są negatywne przesłanki rozwodowe?

Sąd rodzinny nie może orzec rozwodu, gdy zaistnieją tzw. negatywne przesłanki rozwodowe, a więc gdy przeciwko rozwiązaniu małżeństwa przemawiają:

1) dobro wspólnych małoletnich dzieci współmałżonków,

2) zasady współżycia społecznego,

3) fakt, iż z żądaniem orzeczenia rozwodu wystąpił małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia (art. 56 § 2 oraz § 3 KRiO).

Rozwód – formalności

W przypadku, gdy współmałżonkowie dojdą do wniosku, iż ich związek nie ma szans przetrwać, w związku z czym podejmą decyzję o rozwodzie, wówczas niezbędne jest wytoczenie w tym przedmiocie powództwa, a więc wniesienie pozwu. Krok ten spowoduje uruchomienie sądowej procedury rozwodowej.

Sądem właściwym do rozpoznania sprawy o rozwód jest zawsze Sąd Okręgowy – Wydział Cywilny Rodzinny.

Co do zasady, pozew rozwodowy należy złożyć w tym Sądzie Okręgowym, w którego okręgu, będącym jego obszarem działania, współmałżonkowie mieli ostatnie miejsce zamieszkania, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze ma miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. Jeżeli ten warunek, nie jest spełniony, wówczas, wyłącznie właściwy w sprawie rozwodowej jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a jeżeli i ta podstawa nie zachodzi – sąd miejsca zamieszkania powoda.

Podkreślić trzeba, że pozew o rozwód powinien zostać złożony w dwóch egzemplarzach wraz z wszelkimi niezbędnymi załącznikami.

Wspomnieć też należy, że wysokość opłaty od pozwu wynosi 600 zł (art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych).

Wyrok rozwodowy

Zgodnie z zapisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – wydając wyrok rozwodowy, sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jedynie na ich zgodne żądanie, może on zaniechać orzekania o winie, co rodzi skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy (art. 57 KRiO).

W świetle powyższego, stwierdzić trzeba, iż sąd wydając wyrok rozwodowy i orzekając o winie, ma możliwość:

1) uznać winę obojga małżonków,

2) uznać brak winy obojga małżonków,

3) uznać winę jednego z małżonków.

Może on też, jak wskazano powyżej, w ogóle odstąpić od orzekania o winie z tytułu rozkładu pożycia małżeńskiego.

Jednocześnie wskazać trzeba, że kwestia winy może być rozstrzygana tylko w wyroku rozwodowym, a tym samym, jeśli nie zawierał on tego elementu, wówczas nie jest dopuszczalne występowanie o to w innym, odrębnym procesie.

Zdaniem Sądu Najwyższego – „skuteczne zgłoszenie w sprawie o rozwód żądania zaniechania orzekania o winie obojga małżonków, wyłącza dopuszczalność dowodzenia winy pozostałego przy życiu małżonka w procesie wytoczonym na podstawie art. 940 KC, tj. w trybie wyłączenia małżonka od dziedziczenia” (uchwała z dnia 2 lipca 1985 r., III CZP 39/85, OSNCP 1986, nr 5, poz. 68).

Jakie są przesłanki uznania przez sąd winy za rozkład pożycia?

Kwestia ta stała się przedmiotem wielu orzeczeń sądowych, które w sposób bardzo obszerny
i dokładny wskazały ich treść oraz naturę.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2004 r. (IV CK 406/02, LEX nr 529700) „Za zawinione, na gruncie przepisów rozwodowych, uznaje się działania lub zaniechania małżonka będące wyrazem jego woli, które stanowią naruszenie obowiązków wynikających z przepisów prawa małżeńskiego lub zasad współżycia społecznego
i prowadzą do zupełnego i trwałego rozkładu pożycia. Nie jest przy tym konieczne, dla przypisania małżonkowi winy, objęcie jego zamiarem spowodowania, poprzez określone działania lub zaniechania, rozkładu pożycia prowadzącego w ostatecznym rezultacie do rozwodu. Wystarczy możliwość przewidywania znaczenia i skutków takiego działania lub zaniechania. Możliwość przypisania małżonkowi winy w rozkładzie pożycia jest wyłączona w razie jego niepoczytalności, a także w wypadku przemijających nawet zakłóceń psychicznych, jeżeli w tych stanach dopuścił się on działania lub zaniechania, które doprowadziło do powstania zupełnego i trwałego rozkładu pożycia”

Z kolei, w myśl wyroku Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2000 r. (V CKN 323/00, LEX nr 52485) „Warto jednak podkreślić, że art. 57 §1 KRiO nie wprowadza rozróżnienia stopnia winy małżonków. Podstawą przyjęcia winy małżonka jest ustalenie, że jego zachowanie przyczyniło się do powstania lub pogłębienia rozkładu, obojętne natomiast ze stanowiska oceny winy jest to, w jakim stopniu każde z małżonków przyczyniło się do tego. Nierówny stopień winy małżonków nie stanowi przeszkody do uznania ich współwinnymi rozkładu pożycia. Małżonek, który zawinił powstanie jednej z wielu przyczyn rozkładu, musi być uznany za współwinnego, chociażby drugi małżonek dopuścił się wielu i to cięższych przewinień”.

Podkreślenia wymaga fakt, iż w orzecznictwie sądowym utrwalił się katalog najczęstszych zachowań, których charakter, uzasadnia przypisanie winy za rozkład pożycia małżeńskiego, a mianowicie: zdrada, skrajna nielojalność wobec współmałżonka, przemoc, uzależnienie od alkoholu, opuszczenie rodziny, nieuzasadniona odmowa utrzymywania współżycia fizycznego, marginalizowanie współmałżonka czy wreszcie alienowanie się od niego.

Jaka jest różnica między rozwodem z orzekaniem o winie a bez orzekania o winie?

Różnice pomiędzy rozwodem z orzekaniem o winie a bez orzekania o winie, sprowadzają się do trzech rzeczy:

1) ukształtowania przez sąd obowiązku alimentacyjnego,

2) wyłączenia dziedziczenia,

3) czasu trwania procesu rozwodowego,

Obowiązek alimentacyjny

Najważniejszą różnicą pomiędzy między rozwodem z orzekaniem o winie a bez orzekania o winie, jest sposób ukształtowania przez sąd rodzinny obowiązku alimentacyjnego przysługującego od jednego z byłych współmałżonków na rzecz drugiego. Jego istotą jest dostarczanie uprawnionemu przez zobowiązanego środków utrzymania.

Zgodnie z zapisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na jego żądanie może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku (art. 60 § 2 KRiO).

W myśl wyroku Sądu Rejonowego w Tczewie (IIIRC 200/18) „Ustawa nie definiuje pojęcia „istotnego pogorszenia sytuacji materialnej”. Przyjmuje się jednak, iż musi zostać udowodnione, że po rozwodzie małżonek uprawniony będzie miał sytuację materialną gorszą niż w małżeństwie, oraz, że to pogorszenie ma charakter istotny, czyli odczuwalny Nie oznacza to jednak aż niedostatku, czyli uprawniony może zaspokajać swoje usprawiedliwione potrzeby, a nawet potrzeby wyższego rzędu i to na poziomie wyższym niż przeciętny w społeczeństwie, ale jednocześnie na poziomie niższym niż dotychczas w małżeństwie”.

„Usprawiedliwionymi potrzebami” natomiast, nazywamy takie, których zaspokajanie jest niezbędne dla prowadzenia życia na normalnym, przeciętnym poziomie, przy czym ma on być odpowiedni dla stanu zdrowia i wieku uprawnionego.

Tymczasem, jeśli sąd odstępuje od orzekania w procesie rozwodowym o winie, wówczas obowiązek alimentacyjny kształtuje się inaczej. W takim bowiem przypadku, każdy z byłych współmałżonków, który znajdzie się w stanie niedostatku, jest uprawniony do żądania od drugiego z nich świadczeń alimentacyjnych, przy czym ich zakres wyznacza się w granicach odpowiadających usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego (art. 60 § 1 KRiO).

Podkreślić trzeba, iż w taki sam sposób kształtuje się obowiązek alimentacyjny, w przypadku, gdy sąd uznał, iż oboje byli współmałżonkowie ponoszą winę za rozkład pożycia małżeńskiego.

Jak stanowi wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2000 r. (I CKN 1187/99 – niepubl.) „w niedostatku pozostaje nie tylko taki uprawniony, który nie dysponuje żadnymi środkami utrzymania, ale także taki, którego usprawiedliwione potrzeby nie są w pełni zaspokojone”.

Przypomnieć trzeba również, iż:

obowiązek jednego małżonka do dostarczania środków utrzymania drugiemu małżonkowi po rozwiązaniu małżeństwa wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych tego małżonka,
obowiązek alimentacyjny wygasa w razie zawarcia przez uprawnionego małżonka nowego małżeństwa,
w przypadku, gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, wówczas obowiązek alimentacyjny wygasa z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, dokona jego przedłużenia (art. 60 § 3 KRiO).

Za wyjątkowe okoliczności, uznać należy „występujące zarówno po stronie uprawnionego, jak i zobowiązanego. Może być to zatem znaczne pogorszenie sytuacji małżonka uprawnionego, który z tego względu potrzebuje większych środków, aby zapewnić sobie normalny byt w przypadku związanym z art. 60 § 1 KRiO, a także mogą być to okoliczności polegające przykładowo na znacznym zwiększeniu możliwości majątkowych zobowiązanego. Małżonek uprawniony może domagać się w takiej sytuacji większych środków, gdy zachodzą przesłanki z art. 60 § 2 KRiO (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 1975 r. (III CZP 22/75, OSNC 1976/3/36).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 września 2015 r. (II CNP 60/15), stwierdził, że przepis o wygaśnięciu obowiązku alimentacyjnego z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu „nie ma zastosowania w stosunku do małżonka, który został uznany za winnego rozkładu pożycia chociażby razem z drugim małżonkiem”, a tym samym ma on charakter bezterminowy.

Wyłączenie dziedziczenia

Małżonek uznany za winnego rozkładu pożycia, może zostać wyłączony od dziedziczenia po swoim współmałżonku.

Zgodnie z zapisami Kodeksu cywilnego – małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione, przy czym następuje to na mocy orzeczenia sądu. Takiego wyłączenia może żądać każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych powołanych do dziedziczenia w zbiegu z małżonkiem.

Dodać trzeba, że termin do wytoczenia powództwa w tym przedmiocie wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, nie więcej jednak niż jeden rok od otwarcia spadku (art. 940 § 1 KC).

Czas trwania procesu rozwodowego

Ile trwa postępowanie rozwodowe? Na tak postawione pytanie trudno jest odpowiedzieć jednoznacznie, ponieważ wszystko zależy od okoliczności danej sprawy, a także od zakresu żądań, jaki nawzajem postawiły sobie strony, np. czy zażądały podziału majątku wspólnego. Oczywiście, znaczenie ma także, czy pozwy rozwodowe zawierały wnioski o uznanie współmałżonka za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, gdyż w takim wypadku sąd będzie zmuszony przeprowadzić drobiazgowe postępowanie dowodowe. Na ogół łączy się to z przesłuchiwaniem świadków, przeprowadzaniem dowodów z dokumentów itp., co znacząco wydłuża czas trwania procesu.

Najlepszy prawnik w sprawie rozwodowej – Opole

W procesie rozwodowym bardzo ważna może się okazać pomoc sprawdzonego prawnika, który przeprowadzi Cię przez proces rozwodowy możliwie szybko i bezboleśnie. Adwokat do spraw rozwodowych Opole zadba o to, aby odpowiednio sporządzić pisma procesowe, dotrzymać wymaganych terminów, a w razie potrzeby zawsze będzie służył Ci adekwatną do sytuacji poradą, bazując na całym swoim doświadczeniem. Jeżeli wyszukujesz w internetowej wyszukiwarce hasła: „sprawy rodzinne – pomoc prawna – Opole” – pamiętaj o tym, aby zdecydować się na pomoc prawnika, który zadba o Twoje sprawy, jak o swoje własne i podejdzie do Twojej sprawy w pełni indywidualnie.
Jeżeli potrzebujesz porady w tej kwestii, serdecznie zapraszamy do kontaktu.

adw. Paweł Mehl

Tags: